Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit mbrojti të premten projektin kontrovers të restaurimit në ish-burgun famëkeq të Spaçit, pavarësisht kundërshtimit të aktivistëve dhe ish-të përndjekurve politikë.
I ndarë edhe nga ministri Blendi Gonxhe në Facebook, reagimi përmban një gjuhë përçmuese ndaj kundërshtuesve të projektit, duke i quajtur ata “Sanço Pançot e politikës së vjetër” dhe reagimin e fortë publik si një “tymnajë të panevojshme”.
“Çdo zë që mundohet të përdorë këtë situatë për instrumentalizim politik apo për të nxitur dyshime dhe ndasi, në fakt po bie ndesh me përpjekjen për të dokumentuar një të vërtetë që për dekada u hesht dhe u mohua,” thuhet në deklaratë.
Reagimi publik ndaj restaurimit të ndërtesave u nis fillimisht nga aktivistë të rinj të angazhuar në ruajtjen e memories dhe nga ekspertë të trashëgimisë kulturore, që u zyrtarizua në një letër të hapur dërguar Ministrisë ku firmosën dhjetra organizata të shoqërisë civile dhe një peticion qytetar për ndaljen e punimeve dhe konsultimin me palët e interesuara.
Ish të burgosurit politikë në Spaç e konsideruan gjithashtu betonin dhe bojën e bardhë mbi ndërtesa një makiazh të dhimbjes dhe fshirje të historisë së vuajtjeve të tyre.
Projekti i ministrisë për ndërhyrje në Spaç nisi nga një premtim verbal i Kryeministrit Edi Rama për autorët e një projekti filmik që do t’i kushtohet revoltës së Spaçit, një nga ngjarjet më domethënëse të rezistencës gjatë diktaturës së Enver Hoxhës.
Edhe pse në vendimmarrjen dhe dokumentet e projektit që shoqërojnë tenderin nuk ka asnjë referencë për skenografinë e këtij filmi, vetë ministri e pranon se ndërhyrjet po bëhen në funksion të tij.
“Vështirësitë e realizimit të këtij projekti filmik janë të mëdha, për shkak të pamundësisë për të rindërtuar kampin-burg në një set, gjendjes tejet të amortizuar të sitit në Spaç, nevojës për xhirime autentike në një ambient që ruan ende gjurmët reale të tragjedisë së atij vendi”, shkruan Gonxhe duke shtuar se nga ana tjetër ka nisur një projekt i qeverisë “për ta kthyer Spaçin në një Muze të Kujtesës”.
Ministri pranon se pavarësisht se ka një plan menaxhimi për ta konservuar dhe kthyer në muze, zbatimi i tij e tejkalon afatin kohor të fillimit të xhirimeve të filmit dhe ndaj i është dhënë prioritet “realizimi i disa ndërhyrjeve konservuese dhe përforcuese të pjesshme…”.
Gjithsesi Gonxhe këmbëngul se projekti filmik është i rëndësishëm dhe se shenjat e rehabilitimit për të cilat u protestuar do të rregullohen “përmes teknikave skenografike dhe restauruese, duke përngjasuar sa më afër gjendjes origjinale të kohës”.
Reagimi i ministrit është pritur me revotë nga aktivistët që çuan përpara reagimin qytetar për mbrojtjen e Spaçit.
Arnen Sula, drejtori i organizatës “Tek Bunkeri”, një iniciativë të rinjsh që realizon projekte kulturore-artistike në mbrojtje të memores historike, e quan gjuhën e përdorur nga Gonxhe polemike dhe aspak reflektuese ndaj kërkesave të përligjura të aktivistëve.
“Nuk mundet institucioni i kulturës të jetë aq i pakulturuar sa të sulmojë dhe përçmojë të paktën deri më tani 35 organizata të pavarura të shoqërisë civile duke thënë: “Protesta me kobure në brez… Sanço Pançot e politikës së vjetër…,” i tha Sula BIRN-it.
Përdorimi i këtij toni, shton ai, “ul nivelin institucional të deklaratës, duke kaluar në gjuhë polemike që synon të turpërojë kritikët, në vend që të ftojë në reflektim apo bashkëpunim”.
Ndërsa mbrojtja e projektit filmik nga Gonxhe, sipas Sulës, vetëm sa i jep projektit një vello idealiste por shmang pyetjen themelore; “A po bëhet kjo në përputhje me parimet e ruajtjes së sitit?”
Ai këmbëngul se peticioni i organizatave i referohet pikërisht një plani të menaxhimit të miratuar nga vetë MEKI dhe i konsultuar me të gjithë aktorët, i cili e ndalon restaurimin e plotë për të rikthyer ndërtesat siç ishin.
“Ndalohet suvaja e re mbi mure të rindërtuara. Lejohen vetëm ndërhyrje për konsolidim strukture, ndalim rrëzimi, ruajtje të formës ekzistuese, dhe jo ndërtim apo përmirësim estetik,” tha Sula duke iu referuar këtij plani.
/BIRN/
