Gëzim Hilaj, gazetar ka ndarë historinë e tij dhe arsyejen pse u nis për në Angli në mënyhrë të paligjshme. Në një shkrim në “Uk.finance”, ai shprehet se , të shkosh në Mbretërinë e Bashkuar ishte bërë një temë e përditshme bisedash për kafe për të rinjtë në Kukës.
“Në vitin 2022, kur rreth 12,500 shqiptarë kaluan Kanalin Anglez, kishte frikë se Kukësi do të mbetej një qytet fantazmë.
Në të njëjtin vit, e alarmuar nga këto shifra, qeveria e atëhershme konservatore njoftoi një projekt trevjeçar prej 8.4 milionë funtesh të quajtur Perspektiva të Reja për rajonin e Kukësit, me qëllim krijimin e më shumë mundësive të punës për të rinjtë me qëllim ndalimin e migrimit të paligjshëm”, shprehet ai.
Por kjo marrëveshje nuk u bë, pasi Rama zgjodhi ti qëndroi besnik “martesës me Melonin”.
Ai shprehet se Shqipëria ka nevojë për më shumë sesa politika performuese, por “Edi Rama sapo fitoi mandatin e tij të katërt si Kryeministër, pasi bëri fushatë me premtimin e madh për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian deri në vitin 2028. Në këtë kontekst, arritja e një marrëveshjeje të ngjashme me Mbretërinë e Bashkuar pas skemës së dështuar italiane jo vetëm që do të zemëronte shqiptarët, por gjithashtu mund të rrezikonte reputacionin e vendit në qëndrimin e tij diplomatik me BE-në.”
Artikulli i plotë
Duke u rritur në Kukës në veri të Shqipërisë, një nga vendet më të varfra në Evropë, Gëzim Hilaj pa shumicën e të rinjve që ai njihte të kalonin në Mbretërinë e Bashkuar me varka të vogla. Këtu ai argumenton se qendrat e kthimit të Keir Starmer nuk do t’i ndalojnë më shumë shqiptarë të bëjnë të njëjtën gjë.
Në vitin 2019, ndërsa unë po studioja shumë për të shkuar në universitet në një fshat të vogël në Kukës, në veri të Shqipërisë, pashë shumicën e shokëve të mi të klasës të largoheshin nga vendi. Shumica migruan ilegalisht në Mbretërinë e Bashkuar.
Në të vërtetë, të shkosh në Mbretërinë e Bashkuar ishte bërë një temë e përditshme bisedash për kafe për të rinjtë në Kukës.
Me tre qytetet e saj, Tropojën, Hasin dhe Kukësin, i gjithë rajoni ka një popullsi prej rreth 60,000 banorësh dhe është renditur nga Eurostat si vendi më i varfër në të gjithë Evropën.
Në vitin 2022, kur rreth 12,500 shqiptarë kaluan Kanalin Anglez, kishte frikë se Kukësi do të mbetej një qytet fantazmë.
Në të njëjtin vit, e alarmuar nga këto shifra, qeveria e atëhershme konservatore njoftoi një projekt trevjeçar prej 8.4 milionë funtesh të quajtur Perspektiva të Reja për rajonin e Kukësit, me qëllim krijimin e më shumë mundësive të punës për të rinjtë me qëllim ndalimin e migrimit të paligjshëm.
Por që kur u largova nga qyteti im i lindjes në vitin 2022 për të studiuar dhe punuar në Londër dhe projekti ka përfunduar, asgjë nuk ka ndryshuar. Ndërsa ka pasur një ulje prej 95% të mbërritjeve të shqiptarëve me varka të vogla në Mbretërinë e Bashkuar, në Kukës njerëzit nuk janë më mirë dhe e njëjta ëndërr migrimi vazhdon. Familjet po rrisin fëmijë me shpresën se një ditë ata do të migrojnë në Mbretërinë e Bashkuar.
Ajo që supozohej të rriste punësimin mund të kategorizohet me siguri si një dështim, me 8 milionë paund nga paratë e taksapaguesve britanikë të shpenzuara kryesisht në një fushatë në mediat sociale që u thoshte njerëzve të qëndronin në vend, me pak ndikim të dukshëm.
Por për shqiptarët si unë, është gjithashtu një premtim i thyer. Ambasadori i Mbretërisë së Bashkuar në Shqipëri në atë kohë, Alastair King-Smith, i tha medias lokale se projekti do të ishte një “iniciativë ambicioze në veri të Shqipërisë” dhe do të sillte mundësi në rajon: “Mos ikni ilegalisht! Mesazhi im për prindërit dhe anëtarët e familjes është se kriminelët dhe trafikantët po shfrytëzojnë fëmijët tuaj dhe po i detyrojnë ata të futen në botën e krimit. Ju lutemi punoni me ne për të krijuar shpresë dhe mundësi për këtë rajon”, tha ai.
Projekti është emblematik i mënyrës se si politika e Mbretërisë së Bashkuar shumë shpesh thotë fjalë dhe jo veprime.
Plani i dështuar i Starmer për “qendrat e kthimit”
Dhe problemi vazhdon. Muajin e kaluar, Keir Starmer u bë kryeministri i parë i Mbretërisë së Bashkuar që vizitoi ndonjëherë Shqipërinë, ku, gjatë një konference të përbashkët për shtyp, ai njoftoi plane për të ngritur qendra kthimi për azilkërkuesit e dështuar në vendin e Ballkanit Perëndimor. Duke pasur parasysh rezultatin e projektit të mëparshëm të financuar nga Mbretëria e Bashkuar, ideja e qendrave të kthimit duket e shkëputur nga realiteti ligjor dhe politik i Shqipërisë. Nëse 8 milionë paund nuk mund të ndryshonin as atmosferën në një rajon, si mund të kishin sukses qendrat e kthimit me forcë në të gjithë vendin?
Por ka një problem më të madh. Kryeministri shqiptar Edi Rama tha se Shqipëria nuk do të marrë pjesë në një skemë të tillë për shkak të “besnikërisë së saj ndaj martesës me Italinë”, duke iu referuar marrëveshjes së migracionit Itali-Shqipëri të nënshkruar në nëntor 2023 – një marrëveshje e diskutueshme për të ndërtuar qendra paraburgimi në Shqipëri, ku do të përpunoheshin deri në 36,000 emigrantë jo-BE në vit.
Propozimi i Italisë ishte i thjeshtë: në vend që të mbante azilkërkuesit në tokën italiane, do t’ia jepte paraburgimin dhe përpunimin e tyre Shqipërisë. Por pothuajse menjëherë, organizatat e të drejtave të njeriut dhe ekspertët kushtetues ngritën alarmin.
Në nëntor 2024, qeveria italiane në Romë bllokoi zbatimin e marrëveshjes Itali-Shqipëri, duke argumentuar se skema mund të zbatohej ligjërisht vetëm për emigrantët që vinin nga “vende të sigurta”. Është e drejtë të thuhet se skema nuk ka shkuar siç shpresonte kryeministrja italiane Giorgia Meloni, me vetëm 49 refugjatë të dërguar në Shqipëri deri më tani.
Shqipëria ka nevojë për më shumë sesa politika performuese
Ndërkohë, në vetë Shqipërinë, krahu i majtë Edi Rama sapo fitoi mandatin e tij të katërt si Kryeministër, pasi bëri fushatë me premtimin e madh për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian deri në vitin 2028. Në këtë kontekst, arritja e një marrëveshjeje të ngjashme me Mbretërinë e Bashkuar pas skemës së dështuar italiane jo vetëm që do të zemëronte shqiptarët, por gjithashtu mund të rrezikonte reputacionin e vendit në qëndrimin e tij diplomatik me BE-në.
Ndryshe nga Italia, Mbretëria e Bashkuar nuk është më anëtare e BE-së dhe nuk ndan të njëjtat korniza ligjore ose detyrime rajonale. Çdo përpjekje për të deportuar azilkërkuesit e dështuar në Shqipëri ka të ngjarë të kundërshtohet si në gjykatat vendase të Mbretërisë së Bashkuar ashtu edhe nga mbikëqyrësit e të drejtave të njeriut. Dhe ndryshe nga Italia, Mbretërisë së Bashkuar i mungon i njëjti kapital politik në Shqipëri.
Nëse Italia, një anëtare themeluese e BE-së me lidhje të thella me Shqipërinë, nuk mund ta zbatojë pa probleme një skemë kaq të diskutueshme migracioni, si mund të presë Mbretëria e Bashkuar të bëjë më mirë? Plani britanik për të ngritur qendra kthimi për azilkërkuesit e refuzuar përballet me të njëjtat sfida ligjore – dhe ndoshta edhe më të vështira.
Dhe kjo pa përmendur ato logjistike. Shqipëria tashmë po përpiqet të ofrojë mbështetje për riintegrimin e të kthyerve të saj. Çfarë lloj infrastrukture ose shërbimesh do të ofronin “qendrat e kthimit” në Mbretërinë e Bashkuar? Nëse projekti i Kukësit është diçka për t’u marrë parasysh, mund të presim shumë pak.
Nëse Mbretëria e Bashkuar dëshiron vërtet të ndalojë migrimin e parregullt nga Shqipëria, ajo duhet të braktisë politikën performative dhe të investojë në partneritete reale. Kjo do të thotë të ndihmojë në zhvillimin e programeve profesionale afatgjata të lidhura me mungesat e fuqisë punëtore në Mbretërinë e Bashkuar, skemat e punës sezonale ligjore dhe grantet që shkojnë direkt te qeveritë lokale, jo te fushatat e marrëdhënieve me publikun. Dhe mbi të gjitha, kjo do të thotë ta trajtojmë Shqipërinë jo si një mjet politikash, por si një partner të barabartë.
Sepse ajo që kemi parë vazhdimisht – nga dështimi prej 8 milionë funtesh në Kukës deri te marrëveshja e dështuar Itali-Shqipëri – është se migrimi nuk mund të zgjidhet duke i dhënë përgjegjësi një tjetri. Ai kërkon llogaridhënie, integritet ligjor dhe besim. Tani për tani, Britania ka humbur para në Shqipëri dhe do të vazhdojë ta bëjë këtë.
